در گونه‌ای از لامپ‌های جیوه‌ای که با نام لامپ جیوه‌ای مستقیم یا خودبالاست (Self ballast) یا لامپ جیوه‌ای رشته‌ای شناخته می‌شوند، یک فیلامان داخل حباب لامپ استفاده شده‌است که در امتداد لولهٔ تخلیه قرار میگیرد و با راه‌اندازی لامپ، جریان عبوری از الکترودها از این فیلامان نیز می‌گذرد و لامپ مانند لامپ‌های رشته‌ای روشن می‌شود. پس از گرم‌شدن جیوهٔ داخل لامپ تخلیهٔ الکتریکی بین دو الکترود انجام میگیرد که برای محدودکردن جریان آن از یک مقاوت سری استفاده می‌کنند. مزیت این لامپ‌ها این است که به مدار راه‌اندازی جانبی و ترانس نیازی ندارند.
لامپ‌های بخار جیوه معمولی فیلامان (رشته، Filament) ندارند و برای روشن‌کردن آن‌ها از ولتاژ ضربه‌ای ناگهانی که توسط چوک تأمین می‌گردد استفاده می‌شود.با وصل‌شدن کلید لامپ، بین الکترود اصلی و فرعی جرقه برقرار می‌شود که این جرقه حرارت لازم برای یونیزه‌شدن گاز آرگون داخل لامپ را فراهم می‌کند.
با یونیزه‌شدن آرگون، قوس بین دو الکترود اصلی برقرار می‌شود و با توجه به مقاومت بزرگ سر راه الکترود فرعی جریانی از آن عبور نخواهد کرد. در ابتدای راه‌اندازی لامپ با توجه به برانگیخته‌بودن گاز آرگون، نور لامپ آبی‌رنگ است، اما پس از اینکه دمای لامپ برای بخارشدن جیوه به اندازهٔ کافی زیاد شود رفته‌رفته نور آن به سمت سبز حاصل از بخار جیوه گرایش پیدا می‌کند.
پس از گذشت ۳ تا ۵ دقیقه دما و فشار داخل لامپ به اندازهٔ کافی زیاد می‌شود و رنگ نور به حالت طبیعی نزدیک می‌شود. در صورت قطع‌شدن جریان برق، باید ۵ تا ۷ دقیقه برای راه‌اندازی مجدد آن صبر کرد زیرا تا زمانی که لامپ گرم و فشار گاز زیاد است، امکان برقرارکردن جرقه در آن وجود ندارد.
پس از راه‌اندازی لامپ، مقاومت بخار جیوهٔ داخل آن بسیار کم می‌شود و برای محافظت لامپ باید جریان لامپ را محدود کرد. برای این کار معمولاً از یک خودالقا به صورت سری استفاده می‌کنند. برای اصلاح ضریب توان لامپ نیز یک خازن موازی قبل از خودالقا قرار میگیرد.
لامپ بخار جیوه یکی از انواع لامپ های گازی (لامپ HID) می باشد. همانطور که از نام این لامپ پیداست، در این لامپ با عبور جریان برق از درون بخار جیوه، نور تولید می‌شود. در واقع علاوه بر بخار جیوه مقداری گاز آرگون نیز جهت سهولت در راه اندازی لامپ وجود دارد. همانطور که می دانید جیوه در حالت عادی مایع است با ایجاد یک آرک کوچک بین الکترود ها و در پی آن با گرم شدن لوله، جیوه به بخار تبدیل شده و فشار داخل حباب افزایش می یابد و نور لامپ به نور مرئی تبدیل می شود. جهت کنترل آرک، لامپ بخار جیوه نیاز به بالاست دارد تا جریان را کاهش داده و کنترل کند. برخی از انواع لامپ بخار جیوه بالاست سر خود هستند که به آن ها لامپ بخار جیوه مستقیم می گویند. لامپ بخار جیوه یکی از گسترده ترین انواع لامپ های گازی برای مصارف و روشنایی های بزرگ و گسترده می باشد. به عنوان مثال لامپ بخار جیوه برای تامین روشنایی کارخانجات، پارک ها، پیاده رو ها و ... مورد استفاده قرار میگیرد.
